Kraljevo je danas, na isteku godine koju je, kao i predhodnu, obeležila pandemija korone bilo, zahvaljujući  Istorijskom arhivu Kraljeva i Vesni Milojević, direktorki te ustanove, domaćin izložbe „Epidemije u Srbiji u 19. veku“, čija je aktuelnost i značaj, bez obrzira na vremenski period koga izložba tretira, više nego neupitna.

Konstatacija s početka ovog izveštaja je ,samo na prvi pogled, paradkosalna i kontradiktorna, ali posle nadahnutih i dokumentima istorije kao nauke potkrepljenim govorima Vesne Milojević, autorke izložbe, protojereja stavrafora Velibora Džomića i docenta dr. Predraga Sazdanovića, državnog sekretara u Ministarstvu zdravlja, a potom i letimičnog pregleda istorijske građe izložene na desetini panoa, i laicima je više nego jasna njena aktuelnost a pre svega njene  poruke.

A te poruke utemeljene na istorijskom iskustvu Srbije, od države Nemanjića do države Obrenovića u XIX veku, govore da je odnos ovog naroda i njegove države, prema epidemijama  različitih infektivnih biolesti, uvek bio na nivou odnosa najrazvijenih državnih zajednica u datom vremenskom periodu.

Organizovani odgovori države na pojavu epidemija zasnivali su se na aktuelnim naučnim saznanjima i iskustvima drugih naroda i snažnoj, efikasnoj ulozi celokupnog  državnog aparata u primeni raznolikih multisektorskih mera i aktivnosti u cilju zaštite populacije od oboljevanja većih razmera.

Iz brojnih, navedenih ili dokumentima potkrepljenih, primera više je nego jasno izražena spremnost donosilaca odluka u pomenutom periodu, da i ličnim primerima tadašnoj populaciji, bez svake sumnje manjeg obrazovnog nivoa nego  što je to današnje stanovništvo, ukazuju na značaj mera prevencije a potom, od njene pojave i na značaj vakcine kao najefikasnijeg sredstva zaštite od raznih infektivnih bolesti.

Tako smo, pored ostalog, danas mogli da čujemo šta je jedan Miloš Obrenović kao formalno polupismeni vladar, preduzimao kako bi, angažujući sve segmente vlasti, zaštitio stanovništvo tadašnje Srbije od širenja epidemije raznih bolesti,kako na samim granicama ondašnje države tako i u unutrašnosti države.

Za njega nije bilo dileme da, tada,prvo vakcinisano dete u Srbiji bude njegov sin Mihalo Obrenović, kasniji knjaz, da naredi obavezno vakcinisanje dece svih državnih činovnika, dece sveštenika i “policajne dece” pa je otuda i razumljivo što ,u to vreme, i nisu zabeleženi neki veći otpori  ondašnjeg stanovništva konzervativnih nadzora i ekstremno nepoverljivog prema bez malo svim tehnološkim i naučnim novotarijama.

Slično je bilo ponašanje državnih i vojnih lidera tokom I svetskog rata od 1915. do 1918.godine,koje je uvažavajući znanje i stručnost lekara, dobrovoljca, profesora Ciriškog univerziteta doktora Ludvika Hiršfelda izuzetnog poljskog naučnika, imunologa, bakteriologa i mikrobiologa, bespogovorno,pokazujući i  sopstvnim primerom, poput vojvode Živojina Mišića koji je prvi primio tada novu petovalentnu vakcinu pripremajući se za probij Solunskog fronta,uticalo na stavove i ponašanje vojnika i  naroda.

Iako je ,na prvi pogled zbog obima i svečarskog povoda kao što je to jubilej Istoriskog arhiva kao ustanove, delovalo da se radi o još jednom  gradskom, kulturnom događaju manjeg značaja završni utisak publike koja je danas ispunila Svečanu salu Skupštine grada je, da je prisustvovala vrednom i retkom događaju i da bi  nedolaskom ostali prekraćeni za brojna nova saznanja, ali i za osnaživanje poznate teorije o značaju i večitoj aktuelnosti istorijske građe i dokumenata ,naravno, pod uslovom da se interperetiraju na jasan i uverljiv način koji korenspodira sa savremenim trenutkom.

Svojevrsnu potvrdu ovakvog mišljenja izrekao je i docent dr. Predrag Sazdanović ,državni sekretara u Ministarstvu zdravlja, koji je apelovao na autorku, Ustanovu ali i širu javnost, a pre svega donosioce odluka, da ova izložba doživi svoj nastavak u formatu monografije.

Nadajmo se da će tako i biti jer je autorka izložbe istoričarka Vesna Milojević ,u svom izlaganju istakla nesbičnu pomoć koju je dobila od Državnog arhiva Srbije i njegovog  tima iz   Centra za mikrofilmovanje arhivske građe koga je predvodio Goran Sudimac.